Rola witaminy D
Niedobór witaminy D to powszechnie znany czynnik ryzyka rozwoju krzywicy, osteoporozy. Współczesne badania dowodzą, że spektrum działania witaminy D jest o wiele szersze. Oprócz regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej witamina D odgrywa rolę w odpowiedzi immunologicznej organizmu, regulacji cyklu komórkowego, stąd ochronne działanie tej witaminy zapobiegające rozwojowi infekcji, chorób autoimmunologicznych oraz nowotworów. Znamienne zmniejszenie ryzyka rozwoju nowotworu udowodniono w przypadku raka sutka, jelita grubego oraz prostaty. W chorobach autoimmunologicznych zauważono wpływ niskich wartości witaminy D na rozwój tocznia rumieniowatego, cukrzycy typu 1, stwardnienia rozsianego oraz nieswoistych zapaleń jelit. Ochronna funkcja tłumaczona jest wpływem witaminy D na regulację produkcji cytokin oraz działaniem na receptory obecne w różnych tkankach organizmu.
Źródła witaminy D
Prawie 90% witaminy D w organizmie jest syntetyzowane w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego UVB12. Egzogenna witamina D jest dostarczana z pożywieniem (witamina D2 występuje w roślinach i grzybach; witamina D3 w produktach bogatych w tłuszcze i rybach morskich). Efektywność syntezy witaminy D w skórze zależy m.in. od szerokości geograficznej, zanieczyszczenia powietrza, ilości melaniny w skórze, powierzchni odsłoniętego ciała, stosowania filtrów ochronnych oraz wieku. W Europie Środkowej w okresie od października do marca nie ma optymalnych warunków słonecznych do powstawania wystarczającej ilości witaminy D. Najlepszy czas do syntezy skórnej panuje od kwietnia do września. W tym okresie osoby o jasnej karnacji powinny codziennie eksponować przez 15 minut, między godziną 10.00 a 15.00, minimum 18% powierzchni ciała (przedramiona i podudzia), bez używania filtrów ochronnych. Należy jednak rozważyć korzyści związane z ekspozycją na promieniowanie słoneczne a ryzykiem rozwoju raka skóry. Dotyczy to szczególnie osób o jasnej karnacji oraz niemowląt poniżej 6. miesiąca życia, którym nie zaleca się bezpośredniej ekspozycji na słońce. Powszechne stosowanie ochronne filtrów przeciwsłonecznych, spędzanie wielu godzin dziennie w pomieszczeniach powoduje, iż synteza skórna jest niewystarczająca. Dodatkowo dieta uboga w produkty o wysokiej zawartości witaminy D (np. tran, ryby, żółtko jaja) przyczynia się do jej niedoboru. Konieczne jest wówczas stosowanie witaminy D w postaci suplementów.
Zalecenia suplementacji witaminą D dla osób zdrowych:
-
Noworodki i niemowlęta (0-12 miesięcy)
Suplementacja witaminą D powinna rozpocząć się od pierwszych dni życia, niezależnie od sposobu żywienia noworodka (pierś/mleko modyfikowane).
Suplementacja w dawce 400 IU/dobę (10,0 μg/dobę) do 6 miesiąca życia.
Od 6 miesiąca do 12 miesiąca życia suplementacja w dawce 400-600 IU/dobę (10,0-15,0 μg/dobę) zależnie od podaży witaminy D w diecie.
-
Dzieci i młodzież (1-18 lat)
Suplementacja w dawce 600-1000 IU/dobę (15,0-25,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała, w miesiącach wrzesień – kwiecień.
Suplementacja w dawce 600-1000 IU/dobę (15,0-25,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała, przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich.
-
Dorośli (>18 lat) i seniorzy
Suplementacja w dawce 800-2000 IU/dobę (20,0-50,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała, w miesiącach wrzesień-kwiecień.
Suplementacja w dawce 800-2000 IU/dobę (20,0-50,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała, przez cały rok, jeśli nie jest zapewniona efektywna synteza skórna witaminy D w miesiącach letnich.
Seniorzy (65+ lat) powinni otrzymywać suplementację w dawce 800-2000 IU/dobę (20,0-50,0 μg/dobę), zależnie od masy ciała, przez cały rok, ze względu na obniżoną efektywność skórnej syntezy witaminy D.
-
Kobiety ciężarne i karmiące piersią
Kobiety, które planują ciążę, powinny rozpocząć/utrzymać suplementację witaminą D zgodnie z wytycznymi dla dorosłych. Właściwa podaż witaminy D powinna być zapewniona przed ciążą.
Suplementacja w dawce 1500-2000 IU/dobę (37,5-50,0 μg/dobę) powinna rozpocząć się nie później niż od drugiego trymestru ciąży. Ginekolodzy/położnicy powinni rozważyć włączenie suplementacji witaminą D wkrótce po potwierdzeniu ciąży.
Jeśli to możliwe, okresowe monitorowanie stężenia 25(OH)D powinno być wykonywane w celu doboru optymalnej dawki witaminy D i weryfikacji skuteczności jej suplementacji. Celem suplementacji witaminą D jest uzyskanie i podtrzymanie stężenia 25(OH)D wynoszącego 30-50 ng/ml (75-125 nmol/l).
