Beta-karoten należy do grupy tzw. karotenoidów, które występują w owocach, warzywach, a także w algach morskich. Karotenoidy to silne przeciwutleniacze, które mają również silne działanie lecznicze. Choć udało się wyodrębnić ok. 600 ich rodzajów, to tylko 6 z nich wykorzystywane jest w znaczący sposób przez organizm ludzki. Są to: beta-karoten, alfa-karoten, kryptoksantyna, zeaksantyna, luteina i likopen. Spośród tych 6 największą aktywność wykazuje beta-karoten. Jest on m.in. najbardziej aktywnym prekursorem witaminy A.
Karotenoidy działają jako silne przeciwutleniacze. Beta-karoten hamuje utlenianie cholesterolu, przez co zmniejsza ryzyko chorób serca oraz chroni grasicę (główny gruczoł układu immunologicznego) przed szkodami powodowanymi przez wolne rodniki. Karotenoidy luteina i zeaksantyna są silnymi antyoksydantami w tkankach oczu i większe ich spożycie wiąże się ze zmniejszonym ryzykiem zwyrodnienia plamki w starszym wieku.
Duże spożycie karotenoidów zmniejsza ryzyko infekcji i korzystnie wpływa na układ immunologiczny. Mimo że niektóre korzyści niektórych karotenoidów dla układu immunologicznego mogą wynikać z aktywności witaminy A, duże spożycie karotenoidów może usprawniać funkcjonowanie układu odpornościowego niezależnie od ewentualnego wpływu samej witaminy A. Na przykład beta-karoten chroni grasicę przed szkodami powodowanymi przez wolne rodniki, a jego suplementacja znacząco poprawia działanie białych krwinek.
Do wytworzenia witaminy A z karotenoidów organizm potrzebuje wystarczających ilości hormonów tarczycy, białek, cynku i witaminy C. Jeżeli ta przemiana przebiega w sposób sprawny, karotenoidy prowitaminy A mogą spełniać funkcje witaminy A (jako retinolu) bez ryzyka toksyczności związanego z witaminą A. Spośród karotenoidów beta-karoten cechuje największa aktywność witaminy A (retinolu).
Beta-karoten powszechnie występuje w : marchwi (alfa- i beta-karoten), słodkich ziemniakach (beta-karoten), papryce czerwonej (luteina, zeaksantyna), arbuzie (beta-karoten, likopen), morelach (beta-karoten), dyni (alfa-karoten), brzoskwiniach (kryptoksantyna, beta-karoten), papai (kryptoksantyna), pomidorach (likopen), szpinaku (beta-karoten, luteina, zeaksantyna), brokułach (luteina, zeaksantyna).
Wskazania do stosowania beta-karotenu:
- antyoksydant,
- ochrona komórek,
- prekursor witaminy A,
- choroby skóry,
- choroby układu oddechowego, w tym płuc,
- choroby oczu,
- problemy z prostatą,
- choroby sercowo-naczyniowe,
- wzmocnienie układu immunologicznego,
- ochrona przed pewnymi typami nowotworów.
Czy i jak suplementować beta-karoten?
Syntetyczne suplementy beta-karotenu zawierają wyłącznie sam beta-karoten, natomiast naturalne suplementy beta-karotenu i pokarmy zawierają również naturalnie występujące inne karotenoidy. Stwierdzono iż duże dawki syntetycznego betakarotenu blokują przyswajanie innych karotenoidów. Naturalny beta-karoten cechuje znacznie większa (4-10 razy) biodostępność niż sztuczny. Ponadto wykazano, że naturalny beta-karoten jest lepszym antyoksydantem niż sztuczny. Dlatego zaleca się unikanie suplementów zawierających syntetyczny beta-karoten, zwłaszcza w przypadku osób palących tytoń (lub pasywnych palaczy) i/lub osób spożywających duże ilości alkoholu. Dzienna skuteczna porcja powinna dostarczać 5-7 mg beta-karotenu dziennie wraz z innymi naturalnymi karotenoidami. Należy wybierać preparaty standaryzowane, w opakowaniach z ciemnego szkła, ze względu na gwarancję zachowania stabilności, świeżości i pełnej aktywności tego naturalnego składnika. Spożywanie dodatkowych porcji beta-karotenu powinno trwać minimum 2 miesiące.
