Selen jest jednym mikroelementów, którego nie powinno zabraknąć w naszym pożywieniu. Zawartość selenu w produktach spożywczych różni się znacznie i zależy od zawartości selenu w glebie i wodzie w różnych krajach świata. Gleby na terenie Polski są ubogie w selen.
Źródłem selenu w pożywieniu są: zboża, mięso, jaja, nabiał, ryby, skorupiaki. Nie wszystkie pokarmy są dobrym źródłem selenu, bowiem pierwiastek ten nie w każdej postaci jest dobrze wchłaniany w przewodzie pokarmowym.
Na rynku występuje wiele preparatów selenu. Jak więc rozpoznać dobry produkt? Podstawową rolę odgrywa biodostępność. Najwyższą bioprzyswajalnością charakteryzuje się selen, który jest otrzymywany z drożdży. Wchłanianie selenu zwiększają białka małomolekularne oraz witaminy (przede wszystkim A, C, E). Synergiczne działanie selenu z witaminą E przyczynia się do opóźniania procesów starzenia oraz przyspieszenia regeneracji komórek. Selen jest również niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układów enzymatycznych. Jednak jego najważniejszą funkcją jest tworzenie silnego przeciwutleniacza, czyli enzymu zwanego peroksydazą glutationową. Chroni on erytrocyty (krwinki czerwone) i błony komórkowe przed szkodliwym wpływem wolnych rodników. Odgrywa także ważną rolę w funkcjonowania układu odpornościowego oraz tarczycy. Wraz z innymi przeciwutleniaczami chroni serce przed działaniem wolnych rodników, pomaga w walce z depresją, przemęczeniem i nadmierną nerwowością. Redukuje ilość szkodliwych związków przyczyniających się do powstawania reumatoidalnego zapalenia stawów – podawanie selenu łagodzi objawy choroby aż u 40% chorych.
Selen zapobiega powstawaniu zmian nowotworowych. Liczne badania potwierdzają, że selen zmniejsza ryzyko występowania nowotworów, a w szczególności raka wątroby, prostaty, jelita grubego oraz raka płuc.
Zwiększone spożycie selenu oraz witamin C i E może obniżyć ryzyko rozwoju raka trzustki aż o 2/3. Naukowcy, którzy odpowiadają za realizację studium European Prospective Investigation of Cancer (EPIC) w brytyjskim hrabstwie Norfolk, uważają, że jeśli uda się wykazać, że w grę wchodzi związek przyczynowo-skutkowy, rakowi trzustki będzie można zapobiec w 1 przypadku na 12 (8%).
Szczególnie osoby palące papierosy powinny suplementować selen, ponieważ zmniejsza on ryzyko zachorowania na raka płuc przez palaczy.
Zespół ze Spanish National Cancer Research Center przeanalizował dane z 7 wcześniejszych badań i ocenił wpływ poziomu selenu badanego w surowicy krwi i paznokciach stóp z ryzykiem zachorowania na raka pęcherza. Naukowcy zaobserwowali znaczące ochronne działanie selenu zwłaszcza u kobiet. Obliczono, że wyższy poziom selenu obniża ryzyko raka pęcherza o 39 proc. Autorzy pracy podkreślają, że chociaż ich wyniki wskazują na korzystne działanie spożywania dużych ilości selenu, ustanowienie nowych wytycznych wymaga dalszych pogłębionych badań.
Badania zaprezentowane w Houston przez grupę badawczą z włoskiego Narodowego Instytutu Badań nad Nowotworami dowodzą, że stałe przyjmowanie suplementów diety zawierających selen, cynk i przeciwutleniacze o ponad 40 proc. zmniejsza ryzyko powstawania gruczolaków jelita grubego u pacjentów, u których wcześniej wykryto choć jednego gruczolaka. Efekt prewencyjny utrzymuje się jeszcze przez 15 lat od zakończenia suplementacji
Amerykańska organizacja Food and Drug Administration (FDA) zezwoliła producentom suplementów zawierających selen na podanie wskazań zdrowotnych informujących, że „suplementacja selenem może zmniejszyć ryzyko pewnych rodzajów raka”.
Amerykańska agencja FDA zaleca dobowe spożycie selenu dla osób dorosłych w wysokości 55 mikrogramów. Konieczność suplementacji selenu występuje u palaczy, u osób mieszkających na terenach ubogich w selen, u osób pozostających na całkowitym żywieniu pozajelitowym (pareneteralnym), osoby z ciężkim uszkodzeniem funkcji wchłaniania składników pokarmowych (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, stan po usunięciu znacznej części jelita cienkiego).
Badania epidemiologiczne potwierdziły, że obniżone spożywanie selenu może być jednym z istotnych czynników zwiększających ryzyko występowania nowotworów u ludzi.
Należy również uważać na nadmiar selenu, ponieważ jest on szkodliwy. Przekroczenie dawki 400 mikrogramów na dobę może prowadzić do objawów zatrucia. U ludzi nadmiar selenu powoduje łysienie, uszkodzenia skóry, paznokci, nadwrażliwość, nudności i wymioty. Po wpływem zatrucia selenem, zwiększa się prawdopodobieństwo powstawania nowotworów.
Selen wpływa niszcząco na pleśnie i neutralizuje toksyczne działanie wytwarzanych przez nie aflatoksyn, które są rakotwórcze. Pleśnie i wytwarzane przez nie szkodliwe substancje mogą znajdować się w bardzo wielu produktach spożywczych, w produktach zbożowych, ziemniakach, jarzynach itp. Dotyczy to szczególnie produktów pochodzących z roślin zbieranych podczas deszczowej pogody oraz źle przechowywanych.
Selen jest najlepiej przyswajany w formie organicznych związków, selenocysteiny i selenometioniny. Występują one w naturalnych produktach spożywczych. Ich przyswajalność ogranicza spożywanie dużych dawek witaminy C.
Najwięcej selenu znajduje się rybach morskich, w nie oczyszczonej soli morskiej i kopalnej, w wołowej lub cielęcej wątrobie, nerkach i sercu, w nie oczyszczonych produktach zbożowych i mąkach z pełnego przemiału, w drożdżach, czosnku, grzybach oraz pomidorach.
